به معنای اعتقاد تعصب آمیز از هرنوع چه سیاسی,چه مذهبی وچه اخلاقی است. به عبارت بهتر تعصب نسبت هر چیز را فاناتیسم می نامند .

خب به یک تعریف جامعتر و البته کاملتر نیاز داریم یه سایت آفتاب سر میزنیم

این پدیده مخرب با این عملکرد امروزی خود چندان سابقه طولانی ندارد. فاناتیسم در واقع پافشاری بر روی ایده ها و عقاید گذشته و دفاع از آن بدون کوچک ترین امکان تجدیدنظر است . این تفکر هرگونه بحث و مجادله را در این مورد رد کرده و هیچ گروه و نظر دیگری را بر حق نمی داند . «فاناتیکر»ها که در کار سیاسی فعال هستند ریشه مذهبی دارند و حتی آن بخشی هم که از نیروهای چپ منشعب شده اند و این طرز تفکر را به عنوان راه حل پذیرفته اند نیز جزو فاناتیکرها به حساب می آیند.این گروه ها تکامل و تجارب دیگران را قبول نداشته و بیشتر مبدا را در نظر دارند و عموما به وسیله یک فرد اداره و یا هدایت می شوند. فاناتیسم طرفداران خود را بطور کلی کور و کر کرده و آنچنان تبلیغ می کنند که تحت سلطه فکری فرماندهان باشند. آنها با توجه به اینکه در حاکمیت نیستند و شانس آن را ندارند که در عمل عقاید به غایت خطرناک خود را تجربه کنند بیشتر خود را منفرد کرده و حتی در مواردی دست به خودکشی دسته جمعی می زنند. فاناتیسم بیشتر شامل گروهای مذهبی می شود که اگر این تفکرات خود را با سیاست قاطی کنند به یک جریان غیر قابل کنترل و خطرناک تبدیل می شوند.در شرایط فعلی سه گروه فاناتیکر بسیار خطرناک در مقابل هم قرار گرفته اند یکی فاناتیسم مذهب مسیحی است که در تعدادی از کشورهای غربی از جمله در امریکا در حاکمیت هستند و تقریبا تمامی جناح های محافظه کار را پشت سر خود جمع کرده اند و حتی تئوری جنگ تمدن ها که منظور آن نابودی تمامی مذاهب و تمدن های دیگر است را تحت عنوان ما برتریم تئوریزه کرده ند.این تز نیات بسیار خطرناک این نوع فاناتیسم را می دهد. این جریان با توجه به امکانات نظامی و مالی و پشتیبانی نیروهای محافظه کار جهانی و کشورهای محور امریکا با توجه به کارکرد فاشیستی بسیار خطرناک بوده و عملا طی چهارده سال گذشته سه جنگ بزرگ را تدارک دیده است . جنگ یوگسلاوی برای قطع نفوذ مذهب ارتدوکس روسی و جدا کردن بخش کاتولیک آن از روسیه ، جنگ افغانستان علیه فاناتیکر های طالبان . در که تضاد بین نیروهای مذهبی سنی با مذهب مسیحیت نوع امریکایی را بشدت افزایش داده است و احتمال باز سازی آن نمی رود و در جنگ عراق و افغانستان فاناتیکرها بطور داوطلب راهی صحنه جنگ شده اند، بیشتر سربازان امریکا ومتحدان آن از جمله کره جنوبی از مسیحیان فاناتیکر هستند.ورود نیروهای متجاوز به عراق و افغانستان زمینه مساعدی برای نیروهای فاناتیکر برای بسیج توده های مذهبی بوجود آورده است . آنها دقیقا همان کار افراطیون مسیحی امریکا و یهودیان اسراییل رادر پیش گرفته اند.در هرسه جنگ و تجاوز غرب مشخا شده است بدون بسیج مذهبیون مسیحی افراطی امکان تجاوز و ادامه آن میسر نبوده است . اقدامات دوسال اخیر جنگ در عراق و افغانستان بهترین گواه این مساله است و به نظر می رسد افراطیون دوطرف بر عملیات خود بیفزایند و آن را در سطح منطقه و جهان گسترش دهند. اقدامات گروه های افراطی که در کنار مقاومت توده یی در عراق فعال هستند و کوشش دارند همانند امریکا برای خود وجهه یی دست وپا کنند تاکتیک طرف امریکایی را با شکست مواجه کرده است .فاناتیکرهای امریکایی دو اشتباه تاکتیکی و استراتژیکی کرده اند یکی اعلام استفاده از حمله پیشگیرانه است که به همه نیروها و کشورها این مشروعیت را می دهد تا با تمام ابزار و امکانات خود را مسلح کرده و به مقابله بپردازند و بتوانند به بسیج توده ها بپردازند که در این مورد هم موفق بوده اند.اشتباه دوم امریکا در تحلیل اوضاع این بود که پس از ۱۱ سپتامبر برای سروسامان دادن به اوضاع امنیتی داخل کشور ترجیح داد به تجاوز خارجی دست بزند. این اقدامات نه اینکه مساله امنیتی داخل امریکا را حل نکرد بلکه بر شدت نا امنی در تمام کشورهای غربی و ژاپن افزوده شد و آنها را مجبور کرد بودجه سرسام آوری بدین منظور در نظر بگیرند.نیروی سوم در جهان ، فاناتیکرهای یهودی هستند که پس از تشکیل دولت مذهبی یهودی در اسراییل تمام پیوندهای منطقه یی را از بین بردند. این نیرو به علت کمی جمعیت و امکانات مالی محدود قادر نشد سیاست افراطیون مسیحی رادر منطقه خاورمیانه پیش ببرد ولی در داخل و بویژه در جناح محافظه کار امریکا و غرب از نفوذ قابل ملاحظه یی بر خوردار است و تا به امروز موفق شده است تفکرات افراطی خود را با افراطیون امریکا هماهنگ کند. اسراییل به یک جنگ بی پایان با اعراب دست زده است و می شود گفت اسراییل وامریکا دو کشور خطرآفرینی هستند که سالیان سال است توسط افراطیون فاناتیک اداره می شوند.

حال به دانشنامه آریانا سر میزیم تا اثر این عامل را بر جوامع قدیمی بررسی کنیم

اثرات بر جوامع قدیم ایرانی:

در زمان ساسانیان نظام طبقاتی اجازه نمی‌داد که مردم عادی تحصیل کنند و سواد مخصوص طبقۀ موبدان، دبیران و درباریان بود و فاناتیسم مذهبی از طرف موبدان فاسد حکمفرما بود؛ به همین جهت بعد از جنگ‌های کوتاهی تسلیم اعراب مسلمان شدند و فرار را بر قرار ترجیح دادند. شکست‌های هخامنشیان در برابر اسکندر و ساسانیان در برابر اعراب مسلمان سبب تغییر زبان، فرهنگ و مذهب و هویّت مردم ایران شد. باستانگرایان ما چگونه می‌توانند با آن‌همه تحولات به ایران باستان و شاهنشاهی هخامنشی و ساسانی افتخار کنند و آن را تکیه‌گاه و رکن و اساس ملّیت مردم امروزی ایران که همه ویژگی‌هایشان با آن‌ها متفاوت است، قرار دهند. اکثریت مردم ایران یا از مهاجرین[٧] بعد از اسلامند، مانند قسمت عمدۀ ترکان و عرب‌ها و... و یا اولاد مردم بومی قدیم ایرانند، که تابع امپراطوری‌های هخامنشی، اشکانیان و ساسانیان بودند ولی از قوم حاکم نبودند. تعدادی هم از اختلاط ایرانیان قدیم و مهاجرین بعدی به وجود آمده‌اند، مانند سادات که از اختلاط اعراب (اولاد پیغمبر اکرم (ص)) با ایرانیان به وجود آمده‌اند.

خب به کتاب مورخین هم سر میزنیم که

یرواند آبراهامیان" در "ایران بین دو انقلاب" به گسترش چشمگیر تعصب مذهبی در ایران در نیمه ی دوم قرن 13 نسبت به نیمه ی اول آن اشاره میکند و علت آن را فروش امتیازات مختلف به بیگانگان و سلطه ی خارجی و گسترش فقر ناشی از آن میداند. او ایرانِ اوایل قرن 13 را چیزی متفاوت با آنچه اکنون میبینیم توصیف میکند

در نیمه ی اول قرن اقلیتهای مسیحی در ایران آزادانه زندگی و تبلیغ میکردند،رهبران مذهبی ایران حتی از یک مسیونر مسیحی به علت فتح باب مناظره دینی بین اسلام و مسیحیت تشکر کردند، سه سیاح غربی مینویسند: هر روز تمام نقاط شهر مشهد را زیر پا میگذاشتم و هرگز کوچکترین تعرضی به من نشد. و حتی از پایین ترین رده ها سخنی در حمله به دین خودمان نشنیدن. در سرتاسر این کشور شاهد بی اعتقادی،خداپرستی و آزادی بیان مذهبی بودم"

سپس توضیح میدهد که اما این فضا در نتیجه ی جنگ با بیگانگان و بخصوص معاهده ی حقارت بار ترکمن چای و اجتماع مردم بر علیه رفتارهای توهین آمیز سربازان روسی (که به دنبال این معاهده وارد ایران شده بودند) عوض شد و در اواخر قرن سیاحان غربی بیگانه هراسی و تعصب مذهبی را از عناصر متشکله ی فرهنگ عمومی در ایران میپنداشتند